ΌΣΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΟΥ ΣΑΡΩΦ: Ο θαυματουργός άγιος και οι προφητείες του

Της Ελένης Χριστοδουλοπούλου

Είναι από τους σημαντικότερους σύγχρονους αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αν και καταγόταν από πλούσια οικογένεια, ο Όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ επέλεξε να ακολουθήσει τον μοναχισμό, σε μια δύσκολη περίοδο.
Ο όσιος γεννήθηκε στο Κουρσκ της Ρωσίας, στις 19 Ιουλίου του 1759. Οι γονείς του τού έδωσαν το όνομα Πρόχορος. Σε ηλικία μόλις δέκα χρόνων άρχισε να διαβάζει τα ιερά βιβλία. Τότε ήταν που αρρώστησε, με τους γιατρούς να μην του δίνουν πολλές ελπίδες. Σύμφωνα με όσα έχουν μεταφερθεί σε μας, εκεί που πάλευε με την ασθένειά του, είδε στον ύπνο του την Παναγία, η οποία του είπε ότι θα τον επισκεπτόταν και θα τον έκανε καλά. Μια μέρα που γινόταν λιτανεία, η πομπή με την εικόνα της Παναγίας πέρασε έξω από το σπίτι του. Εκείνη τη στιγμή ξέσπασε μπόρα και η εικόνα μεταφέρθηκε στην αυλή του σπιτιού του άρρωστου παιδιού. Η μητέρα του τον κατέβασε και τον πήγε στην εικόνα. Έκτοτε η υγεία του άρχισε να βελτιώνεται και σταδιακά αποκαταστάθηκε πλήρως.
Στην πορεία εγκατέλειψε το σπίτι του και πήγε να γίνει μοναχός στη Μονή Σάρωφ, σε ηλικία 19 ετών. Μετά από 8 χρόνια δοκιμασιών, στις 13 Αυγούστου του 1786, εκάρη μοναχός με το όνομα Σεραφείμ. Δύο μήνες αργότερα χειροτονήθηκε διάκονος. Τότε, παρέμενε όλη μέρα στο μοναστήρι, ακολουθώντας κατά γράμμα τους κανονισμούς, ενώ εκτελούσε με προθυμία τα διακονήματά του. Αυτά την ημέρα, γιατί το βράδυ απομακρυνόταν στο δάσος, σε ένα ερημικό κελί, όπου προσευχόταν μέχρι το πρωί, οπότε επέστρεφε στη μονή.
Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1793 χειροτονήθηκε ιερέας. Με την άδεια του ηγουμένου εγκατέλειψε τη μονή και αποσύρθηκε στο πυκνό δάσος του Σάρωφ, όπου για 15 χρόνια έζησε σε πλήρη απομόνωση, με αυστηρή νηστεία και προσευχή, ενώ για περισσότερα από τρία χρόνια μιμούνταν τους παλιούς στυλίτες. Έπειτα από 15 χρόνια επέστρεψε στη μονή και αυτή τη φορά κλείστηκε για άλλα 15 χρόνια. Τα πρώτα πέντε επέβαλε στον εαυτό του τον κανόνα της σιωπής.
Ύστερα και από αυτή την περίοδο της ζωής του, γέρος πια, αφιερώθηκε στον άνθρωπο. Στους πολυάριθμους πιστούς που έφταναν στο μοναστήρι για να εξομολογηθούν. Τους δεχόταν, τους εξομολογούσε και θεράπευε όσους ήταν άρρωστοι.

Την 1η Ιανουαρίου του 1833, ημέρα Κυριακή, ο όσιος πήγε στον ναό του νοσοκομείου των Αγίων Ζωσιμά και Σαββατίου. Άναψε ένα κερί σε όλες τις εικόνες, τις ασπάστηκε και μετέλαβε των αχράντων μυστηρίων. Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας ζήτησε συγχώρεση από όλους, τους ευλόγησε και τους ασπάστηκε. Ένας μοναχός εκείνη την ημέρα παρατήρησε ότι ο όσιος πήγε τρεις φορές στο σημείο όπου είχε υποδείξει να ταφεί. Ο όσιος κοιμήθηκε στις 2 Ιανουαρίου του 1833.Τα λείψανά του εξαφανίστηκαν κατά την περίοδο της Οκτωβριανής Επανάστασης και ξαναβρέθηκαν στην Αγία Πετρούπολη του 1990. Έναν χρόνο αργότερα επέστρεψαν στη Μονή της Αγίας Τριάδος στο Ντιβέγιεβο.

Προφητείες του οσίου
«Θα υπάρξει μια μέρα ένας τσάρος που θα με δοξάσει [ο τσάρος Νικόλαος Β΄ δόξασε τον Άγ. Σεραφείμ το 1903], μετά θα υπάρξει μια τεράστια αναταραχή στη Ρωσία, πολύ αίμα θα ρεύσει, γιατί θα επαναστατήσουν ενάντια στον τσάρο και τη μοναρχία, αλλά ο Θεός θα εξυμνήσει (αγιάσει) τον τσάρο. Περισσότερο από μισός αιώνας θα περάσει..."
"Τότε οι αμαρτωλοί θα υπερηφανευτούν. Αυτό θα συμβεί χωρίς ντροπή. Ο Κύριος, βλέποντας την αμετανόητη κακία στην καρδιά τους, θα επιτρέψει τα έργα τους για ολίγο καιρό, αλλά οι αμαρτίες τους θα επιστρέψουν πάνω στα κεφάλια τους και η ανηθικότητά των ολέθριων δολοπλοκιών τους θα πέσει πάνω τους. Η ρώσικη γη θα γίνει κόκκινη από τα ποτάμια του αίματος."
"Πριν από τη γέννηση του Αντιχρίστου θα υπάρξει ένας μεγάλος, παρατεταμένος πόλεμος και μια τρομερή επανάσταση στη Ρωσία, πέρα από κάθε ανθρώπινη φαντασία, και η αιματοχυσία θα είναι ανυπολόγιστη".
"Οι επαναστάσεις των Ryazan και των Pugachev και η Γαλλική Επανάσταση δεν θα είναι τίποτα σε σύγκριση με αυτό που θα γίνει στη Ρωσία".

Πριν από τη γέννηση του Αντιχρίστου θα υπάρξει ένας μεγάλος, παρατεταμένος πόλεμος και μια τρομερή επανάσταση στη Ρωσία, πέρα από κάθε ανθρώπινη φαντασία, και η αιματοχυσία θα είναι ανυπολόγιστη

"Πολλοί άνθρωποι που είναι πιστοί στην πατρίδα τους θα χαθούν, οι περιουσίες της Εκκλησίας και των μοναστηριών θα ληστευθούν. Οι εκκλησίες του Κυρίου θα βεβηλωθούν. Οι καλοί άνθρωποι θα ληστευθούν και θα θανατωθούν, ποτάμια ρωσικού αίματος θα ρεύσουν. Αλλά ο Κύριος θα λυπηθεί τη Ρωσία και θα τη φέρει από τον δρόμο της μεγάλης θλίψης στη δόξα".
"Ο Κύριος μου αποκάλυψε, σε μένα τον δύστυχο Σεραφείμ, ότι θα υπάρξει μεγάλη θλίψη στη ρωσική γη και η Ορθόδοξη πίστη θα ποδοπατηθεί και οι ιεράρχες της Εκκλησίας του Θεού και ο κλήρος θα παρεκκλίνουν από την αγνότητα της Ορθοδοξίας".
Και γι’ αυτό, ο Κύριος θα τους τιμωρήσει αυστηρά. Εγώ, ο δυστυχής Σεραφείμ, εκλιπάρησα τον Κύριο για τρεις μέρες και τρεις νύχτες, καλύτερα ας μου στερήσει τη Βασιλεία των Ουρανών, αλλά ας τους λυπηθεί. Αλλά ο Κύριος απεκρίθη: “Δεν θα δείξω κανένα έλεος σε αυτούς, γιατί διδάσκουν διδασκαλίες ανθρώπων και γιατί η γλώσσα τους με τιμάει, αλλά η καρδιά τους είναι πολύ μακριά από εμένα”.
"Ο Κύριος πρόσταξε ότι εγώ, ο φτωχός Σεραφείμ, πρόκειται να ζήσω πολύ περισσότερο από 100 χρόνια (κοιμήθηκε σε ηλικία 73 ετών, το 1833). Μέχρι την εποχή εκείνη οι Ρώσοι ιεράρχες θα γίνουν τόσο ασεβείς, που δεν θα πιστεύουν πλέον ούτε στο πιο σπουδαίο δόγμα της Χριστιανικής Πίστης, την Ανάσταση του Χριστού και στην Ανάσταση των νεκρών. Γι’ αυτό θα είναι επιθυμία του Κύριου και Θεού να με πάρει για λίγο από τη ζωή και, τότε, για την εγκαθίδρυση της πίστης στην Ανάσταση, να με αναστήσει και η ανάστασή μου θα είναι σαν την ανάσταση των επτά νέων στη σπηλιά του Okhlon.
Μετά την ανάστασή μου θα μεταβώ από το Σάρωφ στο Diveyevo, όπου θα διδάξω παγκόσμια μετάνοια. Σε αυτό το σπουδαίο θαύμα, οι άνθρωποι θα μαζευτούν στο Diveyevo από όλη τη Γη και εκεί, κηρύττοντας τη μετάνοια, θα αποκαλύψω τέσσερα λείψανα. Τότε, το Diveyevo θα είναι ένα παγκόσμιο θαύμα, από όπου ο Κύριος θα στείλει το Φως της Σωτηρίας όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και σε όλο τον κόσμο, στις μέρες του Αντιχρίστου. Θα αποκαλύψω τέσσερα λείψανα και εγώ θα ξαπλώσω ανάμεσά τους ως το πέμπτο. Αλλά τότε θα έλθει το τέλος των πάντων".
"Νομίζω ότι η 8η χιλιετία θα περάσει. Νομίζω, ότι θα περάσει... Τα πάντα θα παρέλθουν και θα έλθει το τέλος. Και τα μοναστήρια θα καταστραφούν, αλλά η αναίμακτη θυσία του φτωχού Σεραφείμ στο Diveyevo θα γιορταστεί μέχρι τη μέρα του ερχομού του Κυρίου".
"Η Κωνσταντινούπολη και η Ιερουσαλήμ θα κατοικηθούν από τις δυνάμεις της Ρωσίας και των άλλων. Από τη διάσπαση της Τουρκίας, το περισσότερο κομμάτι θα πάει στη Ρωσία και η Ρωσία με τις ενωμένες δυνάμεις από πολλά άλλα κράτη θα πάρουν τη Βιέννη και περίπου 7 εκατομμύρια Βιεννέζοι θα παραμείνουν κάτω από τον οίκο των Αψβούργων και εκεί η επικράτεια της αυστριακής αυτοκρατορίας θα οικοδομηθεί.
Στη Γαλλία για την αγάπη της προς τη Μητέρα του Κυρίου, τη γλυκιά Παναγία, θα θυσιαστούν 17 εκατομμύρια Γάλλοι, μαζί με την πρωτεύουσά της, στην πόλη Rheims, ενώ το Παρίσι θα καταστραφεί ολοσχερώς. Όταν η ρωσική αυτοκρατορία λάβει 170 εκατομμύρια ως δωρεά, θα πρέπει να περιμένουμε την εμφάνιση του Αντιχρίστου.
Ο Αντίχριστος θα γεννηθεί στη Ρωσία, μεταξύ της Αγ. Πετρούπολης και της Μόσχας, σε μια μεγάλη πόλη, που θα δημιουργηθεί μετά τη ένωση όλων των σλαβικών φυλών με τη Ρωσία. Θα είναι η δεύτερη πρωτεύουσα του ρωσικού βασιλείου και θα ονομάζεται “Μόσχα-Πετρούπολη” (Moscow-Petrograd) ή “η Πόλη του Τέλους”, όνομα που θα δοθεί σε αυτήν από τον ίδιο τον Κύριο, τον Θεό, το Άγιο Πνεύμα, που βλέπει τα πάντα από μακριά".

Η γέννηση του Αντιχρίστου
"Πριν από τη γέννηση του Αντιχρίστου, θα πρέπει να έχει συσταθεί η 8η Οικουμενική Σύνοδος για όλες τις Εκκλησίες υπό μία κεφαλή, τον Χριστό, και υπό το Πέπλο της Προστασίας της Μητέρας του Κυρίου (σύμφωνα με τον Άγιο Νείλο τον Μυροβλύτη:
«Μια τελευταία και όγδοη Οικουμενική Σύνοδος θα γίνει για να πραγματευτεί τις διαφορές με τις Αιρέσεις και να ξεχωρίσει το σιτάρι από το άχυρο. Ο σκοπός της θα είναι να ενώσει και να επανενώσει όλες τις Αγίες Εκκλησίες του Χριστού κατά μίας αυξανόμενης αντιχριστιανικής τάσης. Και κάτω από μία μόνο κεφαλή, τον Χριστό τον Σωτήρα, και κάτω από ένα μόνο Πέπλο Προστασίας, αυτό της Παναγίας Μητέρας Του, να δώσει ένα ύστατο ανάθεμα κατά όλου του τεκτονισμού και όλων των παρακλαδιών του (ανεξαρτήτως των ονομάτων με τα οποία εμφανίζονται), οι ηγέτες του οποίου έχουν έναν κοινό σκοπό: Με την πρόφαση-δικαιολογία μιας ολοκληρωτικής παγκόσμιας πολιτικής για ευημερία και οικονομική άνθηση (σήμερα: παγκοσμιοποίηση) και με τη βοήθεια των ανθρώπων τους οποίους έχουν φανατίσει, να δημιουργήσουν αναρχία σε όλα τα κράτη και να καταστρέψουν τον Χριστιανισμό σε όλο τον Κόσμο και, τελικά, με τη δύναμη του χρυσού συγκεντρωμένη στα χέρια τους, να υποδουλώσουν όλο τον κόσμο στην αντι-Χριστιανοσύνη, σε ένα πρόσωπο ενός παγκόσμιου μονάρχη, ενός τσάρου πολέμιου του Θεού, ενός βασιλέα για όλο τον κόσμο (του Αντιχρίστου)».

«Ο Σατανάς ήταν ο πρώτος επαναστάτης και για αυτό έπεσε από τον Παράδεισο. Μεταξύ της διδαχής των ακολούθων του και της διδασκαλίας του Κυρίου Ιησού Χριστού δεν υπάρχει τίποτα κοινό, παρά μόνο ένα τεράστιο χάσμα. Ο Κύριος μέσα από την εκπλήρωση των εντολών, που ο ίδιος έδωσε στην ανθρωπότητα, καλεί τον άνθρωπο στον Παράδεισο, όπου κατοικεί η Δικαιοσύνη. Το πνεύμα του σκότους υπόσχεται την κατασκευή του παραδείσου στη Γη.
Οι Εβραίοι και οι Σλάβοι είναι οι δύο λαοί των προορισμών του Θεού, τα σκεύη και οι μάρτυρές Του, οι δύο άρρηκτοι κιβωτοί Του, αλλά όλοι οι άλλοι λαοί θα είναι όπως το σάλιο το οποίο ο Κύριος θα φτύσει από το στόμα Του.
Οι Εβραίοι διασκορπίστηκαν σε όλο το πλάτος της Γης γιατί δεν δεχθήκανε και δεν αναγνωρίζουν τον Κύριο Ιησού Χριστό. Αλλά κατά τις μέρες του Αντιχρίστου πολλοί Εβραίοι θα πιστέψουν στον Χριστό, αφού θα καταλάβουν ότι ο Μεσσίας, ο οποίος εσφαλμένα περιμένουν, για αυτούς δεν είναι άλλος από Αυτόν και για τους οποίους ο Κύριος είπε: “Ήλθα εις το όνομα του Πατέρα Μου και δεν με δεχθήκανε, άλλος θα έλθει στο δικό Μου όνομα, και θα τον δεχθούν”. Και έτσι, παρόλο το μεγάλο τους έγκλημα προς τον Θεό, οι Εβραίοι ήταν και είναι ένα έθνος αγαπημένο στον Θεό. Αλλά οι Σλάβοι είναι αγαπητοί στον Θεό, γιατί θα κρατήσουν αληθινή πίστη στον Κύριο Ιησού Χριστό έως το τέλος. Θα αποκηρύξουν ολοκληρωτικά τον Αντίχριστο και δεν θα τον δεχθούν ως Μεσσία, κάτι για το οποίο θα είναι άξιοι τεράστιας ευλογίας από τον Θεό. Θα είναι οι πρώτοι και οι πιο ισχυροί άνθρωποι στον κόσμο και δεν θα υπάρχει πιο ισχυρό κράτος στον κόσμο από το ρωσοσλαβικό».
«Ο Ιησούς Χριστός, ο αληθινός Θεός, ο Υιός του Πατρός, με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, γεννήθηκε στο Ισραήλ, ενώ ο αληθινός Αντίχριστος θα γεννηθεί ανάμεσα στους Σλάβους και τους Ρώσους.
Θα είναι υιός μια παρθένου μοιχαλίδας από τη φυλή του Δαν και ο γιος του διαβόλου μέσω της τεχνητής γονιμοποίησής της από αντρικό σπέρμα, με το οποίο το πνεύμα του σκότους θα κατοικήσει μαζί της στην κοιλιά της. Αλλά ένας από τους Ρώσους, ο οποίος θα ζει κατά τη γέννηση του Αντιχρίστου (όπως ζούσε παλαιότερα ο Συμεών, που ευλόγησε το Άγιο Βρέφος και ανακοίνωσε τη γέννηση του Χριστού στον κόσμο), αυτός θα καταραστεί τον Αντίχριστο κατά τη γέννησή του και θα ανακοινώσει στον κόσμο ότι είναι ο αληθινός Αντίχριστος».

Ο αληθινός Αντίχριστος θα γεννηθεί ανάμεσα στους Σλάβους και τους Ρώσους.

Σταχυολογήματα των λόγων του
- Όπου ευρίσκεται ο Θεός, εκεί δεν υπάρχει κακό. Όλα όσα απορρέουν από τον Θεό έχουν μέσα τους την ειρήνη και οδηγούν τον άνθρωπο προς την αυτοκατάκριση και την ταπείνωση.
- «Η πίστις χωρίς των έργων νεκρά εστί» (Ιακώβου 6, 26). Η πραγματική πίστις δεν είναι δυνατόν να υπάρξει χωρίς τα έργα. Όποιος πραγματικά πιστεύει, εκείνος οπωσδήποτε θα πράττει και καλά έργα.
- Εάν ο άνθρωπος από αγάπη προς τον Θεό και χάριν της ενάρετου ζωής δεν έχει περιττή μέριμνα για τον εαυτό του, πιστεύοντας ότι γι’ αυτόν φροντίζει ο Θεός, αυτή του η εμπιστοσύνη στην Πρόνοια του Θεού είναι και πραγματική και συνετή.
- Όποιος πραγματικά αγαπά τον Θεό θεωρεί τον εαυτό του ταξιδιώτη και ξένο στη γη αυτή. Στην επιδίωξή του να ενωθεί με τον Θεό, με τον νου και την καρδιά του διαρκώς ατενίζει μόνον Αυτόν.
- Ο άνθρωπος που θα αποφασίσει να ζήσει την εσωτερική ζωή, πρώτα απ’ όλα πρέπει να έχει τον φόβο του Θεού, που είναι και η αρχή της σοφίας.
-Ο νους του προσεκτικού ανθρώπου ομοιάζει με άγρυπνο φύλακα και φρουρό της εσωτερικής Ιερουσαλήμ. Από το ύψος της πνευματικής ζωής βλέπει με το καθαρό του μάτι τα πέριξ και τις εντός της ψυχής του ενάντιες δυνάμεις, σύμφωνα με τα λόγια του Ψαλμωδού: «Και εν τοις εχθροίς μου επείδεν ο οφθαλμός μου» (Ψαλμ. νγ', 9).
- Ο άνθρωπος με τη σάρκα του ομοιάζει με αναμμένο κερί. Το κερί είναι προορισμένο να λιώσει και ο άνθρωπος να πεθάνει. Η ψυχή του όμως είναι αθάνατη, γι’ αυτό και η μέριμνά μας πρέπει να στρέφεται περισσότερο για την ψυχή παρά για το σώμα: «Τι γαρ ωφελείται άνθρωπος, εάν τον κόσμον όλον κερδήση, την δε ψυχήν αυτού ζημιωθή; Ή τι δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;» (Ματθ. ιστ', 26).
- Εάν επιτρέψει ο Κύριος να δοκιμάσει ο άνθρωπος ασθένειες, τότε Εκείνος θα του δώσει και τη δύναμη της υπομονής.
- Πρέπει να συνηθίσεις τον νου σου να κολυμβά στον νόμο του Κυρίου, κάτω από την καθοδήγηση του Οποίου να προσαρμόζεις και τη ζωή σου.

- Η ειρήνη της ψυχής αποκτάται διά των θλίψεων. Η Γραφή λέγει: «Διήλθομεν διά πυρός και ύδατος και εξήγαγες ημάς εις αναψυχήν» (Ψαλμ. ξε', 12).
- Τίποτε δεν συμβάλλει τόσο στην απόκτηση της εσωτερικής ειρήνης όσο η σιωπή και η συζήτησις με τον εαυτόν μας μάλλον, παρά με τους άλλους.
- Μπορείς, βλέποντας τον ήλιο με τους φυσικούς οφθαλμούς, να μη χαίρεσαι; Μα, πόσο μεγαλύτερη χαρά θα νιώθεις, όταν ο νους σου βλέπει με τους εσωτερικούς οφθαλμούς τον Ήλιο της δικαιοσύνης, τον Χριστόν;
- Για να διατηρήσεις την ψυχική ειρήνη, πρέπει να διώχνεις από κοντά σου την αθυμία, να προσπαθείς να έχεις το πνεύμα της χαράς, να αποφεύγεις την κατάκριση των άλλων και να συγκαταβαίνεις στις αδυναμίες του αδελφού σου.
- Κάθε πρόοδο και επιτυχία σ’ οποιονδήποτε τομέα της ζωής μας πρέπει να αποδίδουμε στον Κύριο και μαζί με τον προφήτη να λέμε: «Μη ημίν, Κύριε, μη ημίν, αλλ’ η τω ονόματι σου δος δόξαν» (Ψαλμ. ριγ',9).
- Κατά το τριακοστό πέμπτο έτος της ηλικίας, δηλαδή στο ήμισυ της επιγείου ζωής, συμβαίνει να κάνει ο άνθρωπος μεγάλο αγώνα για τη διατήρηση του εαυτού του. Πολλοί σ’ αυτή την ηλικία δεν παραμένουν στην αρετή, ξεφεύγουν, και ακολουθούν τον δρόμον των επιθυμιών τους.
- Όποιος θέλει να σωθεί πρέπει να έχει την καρδιά του σε κατάσταση μετανοίας και συντριβής: «Θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει» (Ψαλμ. ν', 19).
- Όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να έχει καρδιά ταπεινή και λογισμό ειρηνικό, τότε όλες οι σκευωρίες του εχθρού μένουν ανενέργητες. Διότι όπου υπάρχει η ειρήνη των λογισμών, εκεί αναπαύεται ο ίδιος ο Θεός: «Εν ειρήνη ο τόπος Αυτού» (Ψαλμ. οε', 3).
- Η απελπισία είναι η μεγαλύτερη χαρά του διαβόλου. Είναι αμαρτία θανάσιμη.
- Προτού ακούσεις τον άλλον δεν πρέπει να απαντάς. «Ος αποκρίνεται λόγον πριν ακούσαι αφροσύνη αυτώ εστί και όνειδος» (Παροιμ. ιη', 13).
- Όταν ο άνθρωπος δεχθεί κάτι το θεϊκό μέσα του, η καρδιά του χαίρεται. Όταν αντιθέτως δεχθεί κάτι το διαβολικό, τότε συγχύζεται και ταράζεται.
- Όποιος υποφέρει την ασθένειά του με υπομονή και ευγνωμοσύνη προς τον Θεό, στεφανώνεται σαν μάρτυς και αγωνιστής.
- Πρέπει να προσπαθούμε να είμεθα ελεύθεροι από τους ακάθαρτους λογισμούς, ιδιαιτέρως όταν προσευχόμεθα προς τον Θεό. Διότι δεν είναι δυνατόν να συνυπάρχουν η δυσοσμία με την ευωδία.
- Εάν εμείς δεν συμφωνούμε με τους κακούς λογισμούς που προέρχονται από τον διάβολον, κάνουμε πολύ καλά. Διότι το ακάθαρτο πνεύμα μόνον στους εμπαθείς ανθρώπους ασκεί αποτελεσματικά την επίδρασή του. Ενώ τους απαθείς προσπαθεί να τους επηρεάσει από μακριά.
- Ο νέος άνθρωπος είναι αδύνατο να μην ταράσσεται από σαρκικούς λογισμούς. Πρέπει γι’ αυτό να προσεύχεται επίμονα στον Θεό, για να σβήσει εγκαίρως τη σπίθα των αισχρών επιθυμιών μόλις εμφανισθεί. Τότε δεν θα δυναμώσει ποτέ η φλόγα.
- Πρέπει πάντοτε να υπομένουμε όλα χάριν του Θεού ευχαρίστως. Η ζωή μας είναι μια στιγμή συγκριτικά με την αιωνιότητα και γι’ αυτό: «Ουκ άξια, κατά τον Απόστολον, τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις ημάς» (Ρωμ. η', 18).
- Ας αγαπήσουμε την ταπεινοφροσύνη για να δούμε την δόξα του Θεού, διότι όπου στάζει η ταπεινοφροσύνη εκεί αναβλύζει η δόξα του Θεού.
- Χωρίς το φως όλα είναι σκοτεινά και χωρίς την ταπεινοφροσύνη τίποτε δεν υπάρχει μέσα στον άνθρωπο, παρά μόνο ένα σκοτάδι.